پیام قرآن- جلد هشتم
تفسیر موضوعى چیست؟ و چه مشکلاتى را حل مى کند؟
پاسخ به این دو سؤال مهم اثر عمیقى در فهم صحیحتر و بهتر کتابهایى چون کتاب حاضر دارد، و تا جواب این دو پرسش روشن نشود نمى توان به خوبى دریافت که این گونه کتابها چه هدفى را تعقیب مى کند؟
در پاسخ سؤال اوّل یادآور مى شویم که قرآن مجیدکتابى است که در طول 23 سال ا توجه به نیازها و شرایط مختلف اجتماعى و حوادث گوناگون نازل شده، و همگام با پیشرفت جامعه اسلامى پیشروى کرده است.
آیات سوره هایى که در مکه نازل شده عمدتاً ناظر به تحکیم پایه هاى ایمان و اعتقاد نسبت به توحید و معاد، و مخصوصاً مبارزه شدید و پى گیر با شرک و بت پرستى است، در حالى که ایات سوره هایى که در مدینه نازل شده و طبعاً بعد از تشکیل حکومت اسلامى بوده ناظر به احکام اجتماعى و عبادى و سیاسى و تشکیل بیت المال و نظام قضایى اسلام و مسائل مربوط به جنگ و صلح و نبرد با منافقان و امثال آن مى باشد که اسلام با آن درگیر بوده.
بدیهى است که هیچیک از این مسائل به صورت یک رساله عملیّه یا یک کتاب درسى و کلاسیک مطرح نگشته، بلکه طبق نیازها و مناسبتها و ضرورتها، آیات نازل گشته است; مثلا ملاحظه مى کنیم که احکام مربوط به جهاد و دستورات جنگى و عهدنامه ها و اسیران و غرامتهاى جنگى و مانند آن به طور پراکنده در هر غزوه به مناسبت آن غزوه نازل گشته، درست مانند نسخه هاى یک طیب ماهر که هر روز به تناسب حال بیمار مى نویسد تا او را به سلام کامل برساند.
حال اگر آیات قرآن را که در هر سوره از سوره ها نازل شده به ترتیب تفسیر کنیم، نام آن «تفسیر ترتیبى» خواهد بود، و اگر آیات مربوط به یک «موضوع» را
پاسخ به این دو سؤال مهم اثر عمیقى در فهم صحیحتر و بهتر کتابهایى چون کتاب حاضر دارد، و تا جواب این دو پرسش روشن نشود نمى توان به خوبى دریافت که این گونه کتابها چه هدفى را تعقیب مى کند؟
در پاسخ سؤال اوّل یادآور مى شویم که قرآن مجیدکتابى است که در طول 23 سال ا توجه به نیازها و شرایط مختلف اجتماعى و حوادث گوناگون نازل شده، و همگام با پیشرفت جامعه اسلامى پیشروى کرده است.
آیات سوره هایى که در مکه نازل شده عمدتاً ناظر به تحکیم پایه هاى ایمان و اعتقاد نسبت به توحید و معاد، و مخصوصاً مبارزه شدید و پى گیر با شرک و بت پرستى است، در حالى که ایات سوره هایى که در مدینه نازل شده و طبعاً بعد از تشکیل حکومت اسلامى بوده ناظر به احکام اجتماعى و عبادى و سیاسى و تشکیل بیت المال و نظام قضایى اسلام و مسائل مربوط به جنگ و صلح و نبرد با منافقان و امثال آن مى باشد که اسلام با آن درگیر بوده.
بدیهى است که هیچیک از این مسائل به صورت یک رساله عملیّه یا یک کتاب درسى و کلاسیک مطرح نگشته، بلکه طبق نیازها و مناسبتها و ضرورتها، آیات نازل گشته است; مثلا ملاحظه مى کنیم که احکام مربوط به جهاد و دستورات جنگى و عهدنامه ها و اسیران و غرامتهاى جنگى و مانند آن به طور پراکنده در هر غزوه به مناسبت آن غزوه نازل گشته، درست مانند نسخه هاى یک طیب ماهر که هر روز به تناسب حال بیمار مى نویسد تا او را به سلام کامل برساند.
حال اگر آیات قرآن را که در هر سوره از سوره ها نازل شده به ترتیب تفسیر کنیم، نام آن «تفسیر ترتیبى» خواهد بود، و اگر آیات مربوط به یک «موضوع» را
5
